Als geestelijk verzorger vindt Marieke het vanzelfsprekend om elkaar regelmatig even aan te raken. Vooral bij mensen (met dementie) die angstig, onrustig, verdrietig of eenzaam zijn. Ze onderzocht de betekenis van aanraken. Marieke: “Mensen hebben huidhonger.”
Een schouderklopje, een streling, een omhelzing. In haar persoonlijke leven is Marieke behoorlijk aanrakerig. Marieke: “Ik vind het een prettige manier om iemand te ontmoeten. Om letterlijk te voelen hoe het met die ander gaat. Aangeraakt worden vind ik meestal ook fijn, want het geeft me het gevoel dat ik er mag zijn.”
Huidhonger
Ook in haar werk raakt Marieke regelmatig even degene aan bij wie ze in de buurt is. Eerst deed ze dat vooral op gevoel, maar als zorgprofessional vond ze dat een magere basis. Marieke besloot verder onderzoek* te doen naar de betekenissen van aanraken, ongeacht of je zorgverlener bent of naaste. Ze ontdekte 8 universele redenen om elkaar wat vaker aan te raken:
- Aan aanrakingen worden veel positieve effecten toegeschreven.
Bijvoorbeeld pijnvermindering, rust, ontspanning, emotionele ontlading en troost. - Aanraken is een vorm van communicatie.
Het tastzintuig is namelijk een heel ‘sterk’ zintuig dat lang ‘open’ blijft. Het is soms zelfs een van de weinige mogelijkheden tot contact bij mensen de niet meer kunnen praten. Als mensen niet meer aanspreekbaar zijn, kunnen ze aanrakingen vaak nog wel voelen. - Aanraken versterkt de (bestaande of potentiële) relatie.
Het is goed voor de onderlinge band. - Aanraken biedt veiligheid.
Als kleine kinderen bang zijn, kruipen ze weg bij een volwassen persoon, meestal de moeder of vader. - Aanraken is ‘hechtingsgedrag’.
Bedoeld om de nabijheid van een beschermende volwassene te bewerkstelligen. Wanneer dit mechanisme in de kindertijd goed gewerkt heeft, doordat je ouders er voor je waren, dan blijf je dit de rest van je leven doen. In angstige of verdrietige situaties heb je dan de neiging om anderen op te zoeken. Dit verklaart waarom zieke en oudere mensen je vaak vastpakken of je uitgestoken hand niet meer teruggeven. Ze zoeken letterlijk hulp of houvast. - Mensen hebben huidhonger.
Dit is de behoefte om aangeraakt te worden. Na baby’s hebben oudere mensen het meeste huidhonger. Dat komt doordat ze zich onveilig voelen door de met de ouderdom gepaard gaande verliezen. Naasten vallen bijvoorbeeld weg. De gezondheid neemt af. En thuis wonen kan niet altijd meer. Juist ouderen worden het minste aangeraakt, doordat steeds meer geliefden overlijden of niet meer zomaar op bezoek kunnen komen. Niet meer aangeraakt worden is voor hen een groot gemis. - Bij mensen met dementie kunnen aanrakingen veel goed doen.
Ze hebben behoefte aan:- Veiligheid
Alles wat vertrouwd en geliefd is, gaat verloren door problemen met het geheugen. - Contact
Communiceren gaat steeds moeilijker, waardoor ze terugvallen op hun zintuigen, met name op hun tastzin. - Affectief huidcontact
De behoefte aan aanrakingen (huidhonger) neemt toe door het opspelen van vroegkinderlijke verlangens, veroorzaakt door dementie.
- Veiligheid
- Met aanrakingen kun je het zogenaamde lichaamsgeheugen aanspreken.
Het lichaamsgeheugen is sterker dan het cognitieve geheugen. Alles wat je meemaakt, sla je op in je lijf.
Lees ook:
- Wat zijn de do’s and dont’s van aanraken?
- Partner of ouder met dementie? Zo blijf je in contact
- Waarom palliatieve zorg bij dementie niet vergeten mag worden
Geschreven door Marieke Schoenmakers
* Bron: M. Schoenmakers (2013). Aanraken als eerste en als laatste taal. Literatuurstudie naar het aanraken van mensen met dementie door geestelijk verzorgers. Masterthesis Tilburg University.
Marieke Schoenmakers is geestelijk verzorger bij Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ). Hiervoor heeft ze vijf jaar in de ouderenzorg gewerkt. In haar blogs deelt ze informatie en ervaringen over wat ze meemaakt. Dat kun je hier lezen.
