Mensen die dementeren merken dat er iets niet klopt. Zeker in het begin. Ze kunnen lang niet altijd benoemen dat ze dement aan het worden zijn, maar ze merken wel de achteruitgang en lijden daaronder. Hoe om te gaan met dementie? Hoe kun je iemand met dementie helpen? Geestelijk verzorger Marieke geeft 8 tips.
Marieke begeleidt regelmatig mensen met dementie: “Ze merken dat hun eigen bestaan wordt bedreigd. Alles wat bekend en vertrouwd is valt meer en meer weg. Daarom zie je vaak gevoelens van angst, onrust, boosheid, woede en onveiligheid. Het wrange is dat hun vermogen tot reflecteren afneemt. Het is voor hen steeds moeilijker om met problemen en met stress om te gaan.” Mensen met dementie hebben daarvoor in toenemende mate anderen nodig. Marieke geeft 8 tips hoe je iemand met dementie kunt helpen:
1. Help het eigen ‘zijn’ beschermen
Mensen met dementie verliezen steeds meer ‘zichzelf’. Ze weten niet meer wie ze zijn. Het is aan de omgeving om hen daaraan te helpen herinneren. Dit kan alleen als je veel weet over iemands leven. Wat deed hij/zij in het dagelijks leven? Wat is of was belangrijk voor de ander? Hoe zag iemands dagindeling eruit? Sluit hier zoveel mogelijk bij aan. Marieke: “Een muziekleraar geef ik een muziekinstrument in handen. Iemand voor wie het geloof belangrijk is neem ik mee naar de kapel.” Wees je er wel van bewust dat mensen door de dementie andere voorkeuren kunnen krijgen.
2. Maak contact
Door de dementie neemt het vermogen tot denken en praten af. Hierdoor worden mensen met dementie ongewild geïsoleerd van hun omgeving. Het is belangrijk om zoveel mogelijk te proberen ze uit hun isolement te halen. De zintuigen zijn hiervoor steeds voornamer: via muziek, aanraking en beeldmateriaal (zoals foto’s) kun je de ander ontmoeten. Naar buiten, de natuur in, vinden de meesten ook erg fijn.
3. Laat ze zelf doen wat ze nog kunnen
Door dementie gaan allerlei vaardigheden verloren. Daardoor moeten er steeds meer taken overgenomen worden. Laat ze echter doen wat ze zelf nog kunnen, anders gaan de vaardigheden sneller achteruit dan nodig. Het kan bovendien betuttelend overkomen als ze taken – waartoe ze nog wel in staat zijn – niet meer mogen uitvoeren. Marieke: “Velen voelen de behoefte om zo goed mogelijk te zorgen voor iemand die ziek is, maar wees je ervan bewust dat het niet om jou gaat. ‘Goede zorg’ kan ook betekenen dat je niet (te snel) helpt. In het verpleeghuis waar ik werkte schillen bewoners bijvoorbeeld de aardappels en dekken ze zelf de tafel. Het geeft structuur aan de dag en is goed voor hun gevoel van eigenwaarde.”
4. Overvraag ze niet
Pas wel op dat je ze niet overvraagt. Want dan worden ze onnodig geconfronteerd met dat wat ze niet meer snappen en kunnen. Pas ook je woordgebruik aan en biedt waar mogelijk ondersteuning.
5. Zie de mens achter de dementie
Blijf de mens zien achter de ziekte. Mensen met dementie zijn erg op zoek naar erkenning, bevestiging en liefde. Marieke: “Het is essentieel dat mensen – dement of niet – merken dat je blij met ze bent. En dat ze voelen dat je weet wie ze ooit waren en in wezen nog steeds zijn.”
6. Ga terug naar vroeger
Vaak zie je dat mensen met dementie terugvallen op gedragingen en gewoontes uit hun kindertijd. Dit komt doordat herinneringen en vaardigheden die het laatst zijn opgedaan en aangeleerd, ook het eerste weer verloren gaan. Ze gaan hierdoor steeds meer in het verleden leven. Verhalen, voorwerpen, gebeden en muziek van vroeger zijn dikwijls vertrouwd en kunnen een gevoel van herkenning en veiligheid geven.
7. Geef structuur, veiligheid en houvast
Naarmate de dementie vordert zijn er anderen nodig om zich veilig te voelen en om gevoelens te kunnen uiten en verwerken. Het geven van structuur, veiligheid en houvast is dan ook erg belangrijk als je iemand met dementie wilt helpen. Dit kun je vooral doen door nabij en beschikbaar te zijn, waarbij je ingaat op de noden en behoeften van de mens met dementie. Wat ook kan helpen is het hanteren van een duidelijke dagindeling met bekende rituelen om de overgangen te vergemakkelijken. Daarnaast speelt de inrichting van de woonruimte een rol wanneer er sprake is van opname in een verpleeghuis. Hier hebben zorgorganisaties steeds meer aandacht voor.
8. Wees ‘echt’
Het verstand van mensen met dementie mag dan ‘stuk’ zijn, hun gevoel is dat niet. Ze voelen het haarfijn aan als je niet echt of oprecht bent. En omdat ze zelf wel heel echt zijn – sociaal wenselijk gedrag is er steeds minder bij – zullen ze het ook laten merken als ze je niet waarderen of het niet fijn vinden wat je doet. Wees dus gewoon jezelf en neem de mens met dementie serieus.
Verder lezen over dementie?
– Hoe is het om dementie te hebben? 4 fases
– Waarom palliatieve zorg bij dementie niet vergeten mag worden
– Dementie en het onbegrip
Marieke Schoenmakers is geestelijk verzorger bij Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ). Hiervoor heeft ze vijf jaar in de ouderenzorg gewerkt. In haar blogs deelt ze informatie en ervaringen over wat ze meemaakt. Dat kun je hier lezen.
