Mensen weten vaak heel goed wat ze willen na hun overlijden. De uitvaart, de erfenis; ze praten erover en leggen hun wensen vast. Maar hoe zit het met de laatste fase van het leven zelf? Wat vinden jij en je naasten daarin belangrijk? Ook hier geldt: praat erover en schrijf het op.
[Samen met ZonMw]
“Ik ben een dokter die veel met leven en dood bezig is. Mijn patiënten weten dat de drempel bij mij niet hoog is om erover te praten. Ik stimuleer mensen ook om met mij het gesprek aan te gaan over hun wensen rond het levenseinde. Zodat ik mijn zorg daarop kan afstemmen.” Voor huisarts Marianne Dees is het onderwerp een cruciaal onderdeel van de vertrouwensrelatie tussen dokter en patiënt. Ze vindt ook dat een huisarts het initiatief moet nemen als mensen er zelf niet over beginnen. En niet pas als iemand hoort dat-ie niet meer beter wordt. “Met een jonge student die in mijn praktijk komt, begin ik natuurlijk niet meteen over de dood. Maar als ik iemand langer ken, snijd ik het onderwerp op een gegeven moment aan. Het is echt belangrijk om tijdig na te denken wat jij belangrijk vindt als het zover is. En om daar met anderen over te praten. Met je naasten, maar zeker ook met je dokter.”
Opschrijven geeft rust
Leonie de Jong is het daarmee eens. Nu ze 70-plusser is, COPD heeft, alleen woont en geen kinderen heeft, geeft het haar veel rust dat ze haar wensen stap voor stap op papier zet en erover praat. “Een boekje als Notities over het einde van mijn leven [de nieuwe uitgave van deze wilsverklaring heeft de titel Zo denk ik erover red} heeft me een goed denkkader gegeven. Bijvoorbeeld over de betekenis van een zorgverklaring voor de zorg die je graag wilt, juist ook in de laatste levensfase.” Toen ze een nieuwe huisarts kreeg, heeft de longarts geholpen om haar ideeën over reanimeren goed op papier te krijgen. Deze tekst gaat De Jong binnenkort met de huisarts bespreken, zodat die haar wensen in het dossier kan opnemen. Met een notaris is ze intussen bezig met een levenstestament. “Ik vind het belangrijk om het goed te regelen voor als ik dingen niet meer zelf zou kunnen. Ik heb een tijdje thuishulp gehad van studentes. Een van hen is nu zelf bijna huisarts. Ik vertrouw haar volledig en wil haar een volmacht geven. Zodat zij namens mij kan handelen als ik onverhoopt niet langer wilsbekwaam zou zijn.”
Erover praten creëert betekenis
Dingen op papier zetten is belangrijk, maar het krijgt pas betekenis als je er met anderen gedachten over uitwisselt. Dat is ook precies de reden waarom mevrouw De Jong zo uitgebreid met iedereen over het levenseinde praat. “Mijn beide ouders en mijn broer zijn jong gestorven. Voor mij is het thema leven en dood altijd heel nabij geweest. Ik heb het erover met vrienden, maar ook in een gespreksgroepje met ouderen van een vrijzinnige geloofsgemeenschap waar ik me thuis voel.” Toen ze onlangs tijdelijk zorg thuis nodig had, was De Jong blij verrast door de mensen van Buurtzorg. “Met hun hulp durf ik best langer thuis te wonen als ik afhankelijk zou worden. Dat soort wensen zet ik graag op papier.”
Wat doet ZonMw?
Samen met regionale samenwerkingsverbanden wil het ZonMw-programma Palliantie de kwaliteit van de palliatieve zorg verbeteren. Een van de doelen is mensen eerder te laten nadenken over het levenseinde.