maar wil je dat ook?
Stel je voor: als je partner met pensioen gaat, spreek je deze toe als hologram. Of tijdens je uitvaart krijgen de aanwezigen je zelfgemaakte film van jouw leven te zien. Daarna kunnen ze op jouw memoriampagina laten weten wat ze ervan vonden. Of je praat met je overleden vader als chatbot, zoals James Vlahos en zijn Dadbot in Netflixserie Black Mirror. Er is digitaal leven na de dood, maar wil je dat ook? Zo denken jongeren erover.
“Het is heel nieuw om na te denken over je digitale voorbestaan na je dood. We moeten ook allemaal nog wennen aan het idee. Maar dat dat steeds belangrijker wordt staat al vast. Naar verwachting heeft Facebook over twintig jaar meer accounts van overledenen dan van levende mensen”, verwacht Erica Witkamp, lector Zorg voor Naasten bij Kenniscentrum Zorginnovatie van Hogeschool Rotterdam en senior onderzoeker bij Erasmus MC. Ze raakte geïnteresseerd in het onderwerp digitaal nalatenschap, nadat ze een paar jaar geleden als projectleider betrokken was bij het onderzoeksproject De Dooie Hoek op Lowlands. Tijdens het festival werd onderzocht hoe jongeren (niet) nadenken over dood en hun digitale nalatenschap. Zo konden de festivalgangers onder meer muziek uitkiezen voor hun begrafenis. Daarna gingen ze in de doodskist liggen, omringd door hun festivalgezelschap, terwijl hun liedje werd gedraaid. Het onderzoek is daarna voortgezet onder studenten Verpleegkunde van de Hogeschool Rotterdam. Erica licht een paar opmerkelijke bevindingen toe:
> Praten over digitaal leven na de dood is gemakkelijker dan praten over de dood
“Veel jongeren vinden het moeilijk om over de dood te praten, want bij de dood stopt alles. Het mooie van digitale nalatenschap is dat het eigenlijk gaat over doorleven na de dood. Net als de meeste mensen willen jongeren graag iets nalaten voor hun geliefden en ze daarmee het gevoel te geven dat je er nog bent. Het lijkt gemakkelijker om daarover te praten.”
> Digitaal doorleven is (niet) goed voor het rouwproces
“We hebben nog geen idee wat digitaal voortleven doet met rouw. Wordt rouw hierdoor belemmerd of juist bevorderd? Voor sommigen zal het troost bieden om nog een keer een stem te horen of een foto of filmpje te zien op een memoriampagina. Je kunt je voorstellen dat het juist ook moeilijker maakt om degene die overleden is los te laten.”
> Afscheidsmuziek is heel persoonlijk
“Het is mooi om te zien hoe zorgvuldig mensen nadenken over hun muziekkeuze. Op Lowlands zochten meer dan 550 mensen bij onze stand hun afscheidslied uit. Van klassiek tot hardrock. Opvallend genoeg is geen enkel muziekstuk meer dan tien keer genoemd. De festivalgangers kozen vaak voor een nummer waarin ze zich herkennen en dat iets zegt over wie je bent en hoe je je voelt. Slechts een klein deel koos jolige muziek uit. Ze willen het leven vieren en daarom kiezen ze ervoor dat hun uitvaart een feestje is. Bij hen was het liedje Leef van André Hazes heel populair. De meesten kozen echter voor ingetogen muziek.”
> Jongeren bezoeken graag social media van geliefden die zijn overleden…
“Op Lowlands vulden 368 bezoekers (18-64 jaar) een vragenlijst in over het voortbestaan van socialmediaprofielen na het overlijden. 74% gaf aan het belangrijk te vinden om online foto’s, filmpjes en socialmediaprofielen te kunnen bezoeken, nadat een geliefde is overleden. Zo’n 60% heeft dat ook daadwerkelijk gedaan na een sterfgeval in de nabije omgeving.”
> … maar hebben liever niet dat die van henzelf blijven bestaan
“Opmerkelijk is dat 70% van de festivalgangers liever niet heeft dat hun eigen accounts en profielen op internet toegankelijk blijven. Onderzoek onder studenten Verpleegkunde laten iets vergelijkbaars zien. De meeste jongeren vinden het dus wel fijn dat ze nog iets van een dierbare kunnen zien als deze is overleden, maar ze hebben zelf liever niet dat hun eigen social media zichtbaar blijven voor nabestaanden. Een beetje als Funda dus: we vinden het leuk om te kijken bij een ander, maar hebben liever niet dat de ander bij ons komt kijken.”
> Jongeren met en zonder kanker hebben dezelfde bucketlist
“Op Lowlands hebben 534 festivalgangers (gemiddeld 28 jaar oud) een wens van hun bucketlist opgeschreven. Op de vraag Wat wil je nog in het leven? geeft 27% aan bewuster leven/zelfoptimalisering belangrijk te vinden. 19% vindt dingen doen met naasten belangrijk. Ook de thema’s activiteiten (15%) en reizen (14%) staan hoog op de lijst. Deze uitkomsten zijn vergelijkbaar met de antwoorden van jongeren met kanker. Uit de literatuur blijkt dat zij ook met name investeren in het behalen van persoonlijke doelen en het vervullen van wensen.”
Lees ook: Wat gebeurt er met je geheime gegevens als je overlijdt? >>>
Hoe denk jij erover?
Slechts een kwart van de onderzochte jongeren heeft geregeld dat nabestaanden toegang hebben tot hun digitale gegevens na hun overlijden. Wat Erica Witkamp betreft is dat veel te weinig en kun je er niet vroeg genoeg over nadenken. Daarom heeft ze van het bedrag dat ze kreeg toen ze werd uitverkozen als docentonderzoeker van het jaar drie verschillende filmpjes gemaakt om je aan het denken te zetten over je digitale nalatenschap
Gezondheidscommunicatiedeskundige Annemarie van Bergen volgt al jaren de ontwikkelingen over beter leven met (ernstige) ziekte. Ze schrijft en publiceert erover en helpt hiermee patiënten en naasten keuzes te maken voor een betere kwaliteit van leven. Annemarie is mede-initatiefnemer van Metzorgleven.nl, contentmanager bij Zezz Media en hoofdredacteur van Pal voor u.
