Waarom goede communicatie zo belangrijk is in de (palliatieve) zorg

4 eye-openers uit de wetenschap

Goede communicatie is een belangrijk onderdeel van de (palliatieve) zorg. Dat is allang bekend en er is dan ook veel aandacht voor. Toch is een goede afstemming tussen de arts of verpleegkundige en patiënt en naasten niet altijd vanzelfsprekend, weet onderzoeker Marijanne Engel. Ze onderzocht effectieve communicatie tussen zorgverleners, patiënten en naasten.

Om de zorg goed af te kunnen stemmen op de behoeften en wensen van de patiënt en zijn/haar naasten is effectieve communicatie onmisbaar. Dat geldt zeker voor palliatieve zorg, die gericht is op het verlichten van klachten en het vergroten van de kwaliteit van leven van mensen met een ongeneeslijke ziekte en hun naasten.

Communicatie en (palliatieve) zorg

“Bij de communicatie tussen de patiënt en de zorgverlener is wederzijdse informatie-uitwisseling en gelijkwaardigheid de basis. In de kern gaat het over afstemmen op waar patiënten zitten in hun proces. Vanuit deze invalshoek is het opvallend dat er veel onderzoek is gedaan naar de ervaringen van zorgverleners met communicatie in de palliatieve zorg, terwijl over de ervaringen en wat patiënten en naasten ervan vinden veel minder bekend is”, vertelt Marijanne Engel van het Erasmus MC.

Haar onderzoek leverde nog meer eye-openers op:

1 – Eerlijk communiceren is tegelijkertijd fijn en lastig

Mensen die ongeneeslijk ziek zijn en hun naasten willen graag een bepaalde mate van regie houden. Stel, je hoort dat een behandeling niet meer werkt, waardoor het onzeker wordt hoe lang je nog te leven hebt. Dan stel je open en eerlijke informatie hierover op prijs, maar dat kan ook lastig zijn. Het kan immers stress en angst veroorzaken, terwijl je ook graag hoop en perspectief houdt.

Marijanne: “Voor een arts is dat lastig doseren. De ene patiënt wil alles weten. De ander juist helemaal niks. Hier bestaan ook geen regels voor, het is een kwestie van afstemmen. Het is de kunst om aan te voelen, hoe je bij deze patiënt die informatie kunt doseren. Wat vertel je op welk moment?”

2 – Patiënten willen een goede relatie en praten over emoties

Bij veel communicatie ligt de nadruk op het wederzijds delen van informatie. De zorgverlener informeert over zorg en behandeling en de patiënt deelt zijn ervaringen over de ziekte. Behalve deze informatieve functie heeft communicatie ook een affectieve functie. Deze heeft te maken met de zorgrelatie en emoties van patiënten, naasten en zorgverleners.

“Wij ontdekten dat patiënten vooral deze affectieve kant heel erg belangrijk vinden, terwijl ze dat vaak missen in het contact met hun arts of andere zorgverleners. Hoe zit de arts erbij? Kijkt hij of zij je aan of zijn de ogen vooral gericht op het computerscherm?”, aldus Marijanne.

3 – Patiënten willen helder taalgebruik 

In de (palliatieve) zorg is taalgebruik ontwikkeld, dat voor patiënten en naasten niet  altijd duidelijk is. Zo kunnen er misverstanden ontstaan bij  het gebruik van bepaalde woorden.

Marijanne somt een paar voorbeelden op: “Als de arts zegt dat je ernstig ziek bent, bedoelt hij of zij vaak dat je nog een beperkte tijd te leven hebt. Niet alle mensen weten dat. Of als een patiënt die is opgenomen in het ziekenhuis naar een aparte kamer wordt verplaatst omdat het overlijden nadert, dan begrijpt niet iedere naaste dat als het niet duidelijk wordt besproken. Dat geldt ook als je als naaste de hele dag mag binnenlopen voor ziekenbezoek. De reden hiervoor kan zijn dat een zieke geliefde hard achteruit gaat, maar dat is niet altijd voor iedereen duidelijk. En bij comfortabel maken denken maar weinig mensen aan pijnbestrijding op het sterfbed.”

Daarnaast bestaan er ook nog veel misverstanden rondom de onderwerpen palliatieve sedatie en euthanasie.

4 – Naasten hebben aandacht en informatie nodig

Net als je zieke partner of ouder, heb je als naaste behoefte aan informatie. Wat betekent het voor jou als jouw dierbare achteruitgaat? Als naaste kun je bijvoorbeeld worstelen met de vraag of je het ziekteproces en de zorg wel aankunt en dan heb je vaak ook de behoefte om hierover te kunnen praten met de arts of andere zorgverlener.

“Naasten willen zichzelf kunnen voorbereiden op wat komen gaat. Wat het lastig maakt, is dat de patiënt en naaste elkaar proberen te beschermen. Als je dat als zorgverlener merkt, kun je ze een apart gesprek aanbieden. Dat ervaren veel naasten als prettig. De patiënt moet dat uiteraard wel goedvinden.”, ontdekte Marijanne. “En naasten willen graag gezien worden. Ze voelen zich vaak niet gezien in hun zware rol van mantelzorger, partner en/of kind. Vaak is het genoeg om dit te benoemen en ze bij het gesprek te betrekken.”

Tekst: Annemarie van Bergen

Lees ook: 3x dit moet je weten over digitaal nalatenschap >>>

Schrijf je in en je ontvangt vanzelf tips en inspiratie over palliatieve zorg en omgaan met ongeneeslijke ziekte in je mailbox.

Laat dit veld leeg als je een mens bent: