“Wat geeft je kracht? Waar en bij wie zoek je houvast?” Dit soort vragen stelt geestelijk verzorger Marieke Schoenmakers aan de patiënten die ze begeleidt. Ze tracht zo hun draagkracht te vergroten, zodat ze ziekte en tegenslag beter kunnen verdragen. In deze blog noemt ze 10 mogelijkheden voor een grotere draagkracht.
1 Psychisch gezond zijn
Volgens de bekende psychoanalyticus Erikson hoor je in je ontwikkeling naar volwassenheid een aantal vaardigheden te leren voor je psychische gezondheid. Psychisch gezond zijn, vergroot je draagkracht. Het is o.a. belangrijk dat je als kind vertrouwen hebt meegekregen in het leven, dat je hebt leren vasthouden en loslaten, dat je kunt wisselen met diverse rollen in allerlei situaties, dat je een eigen identiteit hebt ontwikkeld en dat je zelfvertrouwen hebt. Al deze vaardigheden komen van pas bij tegenslagen, zoals ziekte. Juist dan komt de eigen identiteit onder druk te staan: wie ben ik nog nu ik ziek ben, niet meer kan werken, niet meer thuis kan wonen… Ook het vertrouwen in je eigen lichaam en in het leven kan onder druk te staan.
2 Hoop doet leven
Hoop doet leven is een veelgehoorde uitspraak. Als je uitzicht hebt op verbetering van je situatie, dan geeft dat veel houvast. Ook als die verbetering er niet in zit, is er vaak nog van alles te hopen. Marieke: “Mensen hopen dat ze toch nog thuis kunnen wonen, dat ze toch nog de geboorte van hun kleinkind kunnen meemaken, dat ze toch nog een keer op vakantie kunnen, dat ze na hun dood weer herenigd worden met hun eerder overleden partner, etc.”
3 Gevoel van controle
Patiënten hebben vaak de behoefte om hun ziek-zijn te verklaren, ook al is er niet altijd een duidelijke aanleiding. Het is een poging om de controle over het eigen leven te herpakken. Want als je ziek wordt, dan ben je die controle (voor een deel) kwijt. Marieke: “Omgaan met ziekte is voor veel mensen iets makkelijker als ze begrijpen waar het vandaan komt. Het voelt heel onrechtvaardig en oneerlijk als er niet anders van te maken valt dan pure pech. Zo ook voor die topfitte vijftiger die hartklachten kreeg, terwijl hij juist veel sportte en met gezonde voeding bezig was. Genetisch was hij evenmin belast. Het is in zo’n situatie heel moeilijk om te accepteren dat je ziek bent geworden.”
4 Leren van tegenslag
Eerdere tegenslagen resoneren altijd mee in tijden van tegenspoed. Dat hoeft zeker niet altijd negatief te zijn, omdat je van tegenslag kunt leren hoe je je staande houdt in moeilijke situaties en zo je draagkracht kunt vergroten. Je komt er dan sterker uit, en bent niet zo snel onderuit te halen als het leven opnieuw tegenzit. Van de andere kant kan het ook teveel worden. Zeker als het oude verdriet niet goed verwerkt is. Marieke: “Er zijn helaas mensen die zoveel tragiek meemaken in hun leven, dat ze nieuwe tegenslagen niet goed meer aankunnen. Sommigen blijft maar weinig bespaard.”
5 Steun van familie en vrienden
Zieke mensen ‘knokken’ niet zelden meer voor hun dierbaren, dan voor zichzelf. Ze willen beter worden zodat hun familie en vrienden niet alléén door moeten. De naasten zijn doorgaans ook een bron van steun en ze helpen om je draagkracht te vergroten. Alle bezoeken, telefoontjes, kaartjes en bloemetjes doen erg goed. Mensen voelen zich letterlijk gedragen. Maar ook hier geldt dat de naasten niet altijd een positieve uitwerking hebben op het welbevinden van de zieke. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer ze niet op één lijn zitten wat betreft de behandelmogelijkheden, wat spanning kan veroorzaken.
6 Praten met een ‘vreemde’
Veel mensen vinden het fijn om met ‘vreemden’ te praten over wat hen is overkomen. Naasten staan soms gewoon te dichtbij. Als je de ander wil sparen of als er pijnpunten zijn die niet gedeeld kunnen worden is een gesprek met professional ‘veiliger’. Een ander voordeel is dat hij of zij ervoor geleerd heeft om mensen met een ernstige ziekte te begeleiden. Om je draagkracht te vergroten kun je terecht bij verschillende soorten professionals, die je ieder vanuit een eigen invalshoek benaderen. Denk aan de praktijkondersteuner van de huisarts, de psycholoog, de (levens)coach, de geestelijk verzorger.
7 Geloof in een hogere macht
Marieke: “Mensen die geloven dat er meer is tussen hemel en aarde – op wat voor manier dan ook – zijn vaak in hun voordeel als ze tegenslag ervaren. Omdat ze niet alleen aardse copingsbronnen hebben, maar ook religieuze. Het is fijn als je het gevoel hebt dat er een hogere macht is die je steunt. Het ziek-zijn kan ervaren worden als onderdeel van een groter (Goddelijk) plan. Het kan je (spiritueel) enorm doen groeien. Veel religies verschaffen bovendien een realistisch wereldbeeld, waarin lijden als onderdeel van het leven gezien wordt. Ziekte, ouderdom en afhankelijkheid is dan makkelijker te accepteren, dan wanneer je een maakbaar wereldbeeld hebt waarin het lijden eerder als onrechtvaardig wordt beschouwd.”
Helaas heeft het geloof soms ook een negatieve werking, bijvoorbeeld als mensen vrees hebben voor God en ziekte zien als straf.
8 Opladen in de natuur
Wandelen in de bossen, uitwaaien op het strand, genieten van het zonnetje op het balkon, een blokje om in de buurt …. Veel mensen laden de batterij op door buiten te zijn. Marieke: “In het ziekenhuis vinden patiënten het moeilijk dat ze niet of amper naar buiten kunnen.”
Wanneer je je verbonden voelt met de natuur om je heen, kan dit ook helpen om je eigen problemen te relativeren. Groei én aftakeling, leven en dood, zijn immers processen waaraan alles en iedereen onderhevig is, en die je duidelijk terugziet in de natuur.
9 Mediteren
Mediteren is ook een manier om tot rust te komen. Het helpt je om niet kopje onder te gaan in de zee van emoties waardoor je overspoeld kan raken. Marieke: “Op het tv-kanaal van het ziekenhuis zijn meditatie-oefeningen te vinden. Ik merk dat patiënten hier veel baat bij hebben.”
10 Muziek troost
Marieke: “Toen ik zelf een groot verdriet meemaakte, was muziek ontzettend belangrijk voor mij. Liedjes over pijn en gemis waarop ik meehuilde, en waarin ik troost vond omdat ik kennelijk niet de enige was die leed ervoer.” Psycholoog René Diekstra heeft hier iets interessants over geschreven. Volgens hem bezitten kunstenaars het vermogen om hun trauma’s om te zetten in een creatie die ontroert en verbindt. De pijn die voelbaar is in de muziek, raakt aan je eigen pijn. De “gelijktijdige ervaring van pijn en schoonheid”, is troostend aldus Diekstra.
Verder lezen over draagkracht vergroten:
> Hulpgids: Je veerkracht vergroten
> Goed sterven: 10 factoren van troost en houvast
> Moet je muzikaal zijn? en nog 4 vragen over muziektherapie
> Geestelijk verzorger of psycholoog? 3 belangrijke verschillen
> 5 tips om met angst om te gaan
> Mantelzorger? Deze 7 personen kunnen je ondersteunen
Bronnen:
Andriessen, H.C.I. (2003). Volwassenheid in perspectief. Inleiding tot de psychologie van de volwassen levensloop. Assen: Koninklijke van Gorcum.
Diekstra, R. (2016, 15 maart). Troost. Brabants Dagblad, p. 3 bijlage ‘Hart en Ziel’.
Kenis, A. (2005). De invloeden van religie en spiritualiteit op gelukkig zijn. Leuven: Katholieke Universiteit.
Marieke Schoenmakers is geestelijk verzorger bij Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ). Hiervoor heeft ze vijf jaar in de ouderenzorg gewerkt. In haar blogs deelt ze informatie en ervaringen over wat ze meemaakt. Dat kun je hier lezen.
