Je herkent het vast. Een vriend(in) of familielid rouwt en je wil hem of haar heel graag helpen, maar je weet niet hoe. Je voelt je machteloos. Rouw is nou eenmaal niet iets dat je gemakkelijk kunt fixen of oplossen. Marieke maakte zelf een indringend rouwproces mee. Uit eigen ervaring adviseert ze wat je voor de ander kunt doen.
– Er zijn
Het allerbelangrijkste wat je voor iemand in de rouw kunt doen, is ‘er zijn’. Wat dat inhoudt, is voor iedereen anders. Het vraagt om afstemming. Ieder heeft zijn eigen manier om met tegenslagen om te gaan. Wil iemand praten over wat hem of haar is overkomen, biedt dan een luisterend oor. Marieke: “ Luisteren zonder oordelen of (goedbedoelde) adviezen, is ontzettend waardevol. Zeker als je bedenkt dat vertellen helpt om het verlies in te bedden in het eigen levensverhaal. In mijn werk krijg ik regelmatig voor de zoveelste keer in detail te horen wat er gebeurd is. Dat vraagt soms om uithoudingsverhogen, maar ik geef deze persoon altijd die ruimte, omdat ik weet dat het verlies betekenis krijgt door er vaak over te praten.”
Omgekeerd zijn er mensen die juist niet (veel) willen praten. Dat is ook goed. “Het is een misverstand om te denken dat je per sé moet praten over je gevoelens omwille van het rouwproces”, zegt Marieke. “Ik probeer juist zoveel mogelijk aan te sluiten bij een ander. Het heeft gewoon weinig zin om van een binnenvetter te verwachten dat hij uitgebreid over zijn verlies gaat vertellen.”
– Leef mee
Als je een groot verlies leidt, staat de wereld even stil. Niets is meer vanzelfsprekend. Je wordt vaak volledig in beslag genomen door de zee van verdriet waarin je je bevindt. Niet zelden heeft je vertrouwen in het leven ook een forse deuk opgelopen. Je moet jezelf weer helemaal opnieuw uitvinden. Het kan jaren duren voor je er weer (enigszins) bovenop komt. Marieke: “Iemand anders kan het verdriet niet overnemen. Je moet er zelf doorheen. Maar het is wel heel fijn als er mensen om je heen staan die je als het ware dragen. Die oprecht willen weten hoe het met je gaat, ook maanden en jaren later. Dat vraagt een hoop geduld, maar het is nog veel zwaarder voor degene die rouwt.”
Lees ook: Feiten en fabels over rouwen
– Vermijd clichés
Tijd heelt alle wonden. Niets gebeurt zonder reden. Ik begrijp wat je doormaakt. Het zijn een paar voorbeelden van uitspraken die pijnlijk zijn. Het kan inderdaad lastig zijn woorden te vinden als iemand intens verdrietig is, maar dan kun je altijd nog zeggen: ‘Ik weet eigenlijk niet goed wat ik moet zeggen’. Of: ‘hier word ik stil van’. “Het is helemaal niet erg om te laten merken dat je het moeilijk vindt. Het wordt vaak zeer gewaardeerd als je je medeleven betuigt. Er kan weinig misgaan als je dat recht vanuit je hart doet”, is de ervaring van Marieke.
– Geef ruimte
Als je rouwt heb je vaak genoeg aan jezelf en je eigen verdriet. Dikwijls kun je het maar amper uithouden met jezelf. Veel mensen die rouwen trekken zich dan ook terug. Ze zijn liever alleen of brengen alleen tijd door met degenen die het meest nabij zijn. “Het werkt averechts om aan ze te trekken en ze bijvoorbeeld mee te sleuren naar het theater of de buurtborrel”, zegt Marieke. “Geef ze liever de rust en de ruimte die ze nodig hebben, maar blijf wel op de achtergrond aanwezig. Laat gerust weten dat je er voor ze bent.”
– Hou de herinnering levend
Dood ben ik pas als jij me bent vergeten. Het is een bekende dichtregel van Bram Vermeulen. Als er iemand is overleden, is het voor de nabestaanden fijn om te merken dat hij of zij ook bij anderen voortleeft in hun herinnering. Marieke tipt: “Praat geregeld nog over hem of haar. Stuur een kaartje op de verjaardag of sterfdag.”
Lees ook: 9 signalen waaruit blijkt dat kinderen anders rouwen dan volwassenen
– Biedt praktische hulp
Rouwen kost veel energie. Je kunt het moeilijk vinden om je huishouden op orde te houden. Daar staat je hoofd totaal niet naar. Het is dan heel fijn als iemand zo lief is om een pan met soep te brengen. Of de vuile was meeneemt en schoon weer terug brengt.
– Vraag de ander mee
Vooral als je partner is overleden, kun je je als achterblijver eenzaam voelen. Je mist je partner op allerlei vlakken. Samen dingen doen bijvoorbeeld. Het is dan heel fijn als iemand je meevraagt.
Marieke: “Het kan zijn dat de ander er (nog) geen behoefte aan heeft, of de ene keer wel en de andere keer niet. Dring dus niet op. Het kan ook zijn dat iemand het moeilijk vindt om andere mensen onder ogen te komen. Kies dan voor een boswandeling, of ga samen uitwaaien aan het strand. Toen ik zelf na het verlies van mijn vriend langzaam weer ging deelnemen aan het openbare leven, vond ik dat heel confronterend. Ik moest echt een drempel over. Vooral alle eerste keren vond ik moeilijk. Voor het eerst weer naar de bioscoop, terwijl hij er de vorige keer nog bij was. Voor het eerst weer naar het café, waar iedereen plezier leek te hebben. Op dat soort momenten miste ik hem verschrikkelijk. Het was erg fijn dat ik toen steun kreeg van een goede vriendin.”
Verder lezen?
- Soms word je uit balans gebracht. Bijvoorbeeld doordat je een groot verlies meemaakt, zoals het overlijden van een geliefd persoon of het achteruitgaan van je gezondheid door een ernstige ziekte of ouderdom. Een nieuwe balans vinden, heeft dan tijd nodig. Zingeving wordt dan een belangrijk thema. In dit dossier lees je alles over zingeving.
- Het boek Hoe kan ik nu verder?De zin van het leven na een groot verlies helpt je als je leven hierdoor overhoop wordt gehaald. Het geeft handvatten en tips over wat je zelf kunt doen om een nieuwe balans te vinden. En het laat zien welke hulp je kunt inschakelen. Een geestelijk verzorger bijvoorbeeld, die is gespecialiseerd in zingeving.
Marieke Schoenmakers is geestelijk verzorger bij Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ). Hiervoor heeft ze vijf jaar in de ouderenzorg gewerkt. In haar blogs deelt ze informatie en ervaringen over wat ze meemaakt. Dat kun je hier lezen.