Nog niet zo lang geleden was geestelijke verzorging alleen beschikbaar binnen een instelling, maar dat is veranderd. Tegenwoordig mag je namelijk ook als je thuis woont een beroep doen op een geestelijk verzorger. Wat doet een geestelijk verzorger eigenlijk? En waarvoor kun je terecht bij een geestelijk verzorger? 4 vragen over de geestelijk verzorger.
1. Wat is een geestelijk verzorger?
Een geestelijk verzorger is een expert op het gebied van zingeving. Wanneer de zingeving onder druk komt te staan, biedt een geestelijk verzorger ondersteuning in de vorm van gesprekken en/of rituelen. Soms is ‘er zijn’ al voldoende om voor jezelf een sfeer van rust te creëren waarin het wat beter uit te houden is.
Lees ook: Geestelijk verzorger of psycholoog? 3 belangrijke verschillen
2. Wat is zingeving?
Zingeving gaat over concrete verlangens en wensen. We hebben bijvoorbeeld zin om te eten of om tv te kijken. En we vinden het fijn als we gezond zijn, geen geldzorgen hebben en betekenisvolle contacten onderhouden met anderen. Deze ‘dingen’ geven zin aan ons leven.
Daarnaast gaat zingeving over de diepere vragen van het leven, die zich voordoen bij ingrijpende gebeurtenissen. Bijvoorbeeld bij geboorte, ziekte, ontslag of overlijden. Misschien vraag je je dan af wat het doel is van je bestaan. Of waarom juist jij in deze situatie bent beland bent en waarom juist nu. Vroeger was het gebruikelijk om antwoord te zoeken binnen je levensbeschouwing. Tegenwoordig ga je eerder zelf op zoek naar mogelijke antwoorden. Zingeving is daardoor een heel persoonlijke zoektocht geworden. Het hoeft niets te doen te hebben met God en/ of geloof (maar het kan wel).
Een geestelijk verzorger helpt je bij deze zoektocht. Hij of zij luistert naar je gedachten, helpt je ervaringen te duiden en (waar mogelijk) een plaats te geven zonder voorgegeven kaders. Je eigen beleving en de wijze waarop je in het leven staat zijn leidraad.
Lees ook: Zingeving zweverig? Hoezo?
3. Hoe helpt de geestelijk verzorger bij verlies?
Vroeg of laat krijgt iedereen te maken met verlies. Vaak wordt dan een geestelijk verzorger ingeschakeld. Dat kan bij verschillende verliessituaties, denk bijvoorbeeld aan het verlies van je baan, partner (scheiding), dierbare(n), gezondheid, huis, afhankelijkheid, idealen, geloof, intimiteit/seksualiteit.
Wanneer je iets of iemand verliest, verlies je als het ware ook iets van jezelf. Iets van je eigen ‘zijn’. Dan moet je niet alleen loslaten wat of wie je bent kwijtgeraakt. Je wordt er ook mee geconfronteerd dat je opnieuw moet ontdekken wie je bent zonder het verlorene. Dat kan heel heftig zijn. Je had een bepaald beeld van wie je was, maar nu lijkt dat wat vanzelfsprekend was, verdwenen. Dat kan ervoor zorgen dat je terecht komt in een rouwproces. Het kan er ook voor zorgen dat het je (even) niet lukt om “het leven te omarmen en in te ademen”, om met de woorden van geestelijk verzorger Frank van de Poel* te spreken. Dan heb je iemand nodig die je als het ware “opent en ruimte geeft”. Die je weer in verbinding brengt met jezelf en de wereld om je heen. En die je (meer) in je kracht zet. Een geestelijk verzorger is hiervoor erg geschikt.
Het is vaak al helend als je het gevoel krijgt, dat je er helemaal mag zijn. Dat niets gek is. Dat je mag vertellen wat je is overkomen. Een luisterend oor kan heel waardevol zijn. Familie en vrienden kunnen een grote steun zijn, maar staan soms ook te dichtbij.
Lees ook: 5x dit is zo fijn aan een gesprek met een geestelijk verzorger
4. Wat kan de geestelijk verzorger betekenen bij het levenseinde?
Als het levenseinde nadert, bijvoorbeeld door ziekte of ouderdom, dan leidt dit vaak tot een achtbaan van emoties. Verdriet, angst, onrust, boosheid zijn veel voorkomende emoties, maar ook gevoelens van dankbaarheid, berusting en opluchting. Het hangt af van de omstandigheden en de persoon. In de uitdrukking ‘Je sterft zoals je leeft’ zit niet voor niets een kern van waarheid.
Bepaalde vragen en thema’s kunnen zich in deze fase aandienen, zoals:
- Wat doe ik met de tijd die me rest?
- Ben ik tevreden over hoe mijn leven verlopen is (balans opmaken)?
- Wat doet nog pijn en kan ik daar nog iets mee (verzoenen) ?
- Wil ik me nog laten behandelen?
- Heb ik wensen ten aan zien van mijn levenseinde?
- Kan ik mijn dierbaren loslaten? Kunnen zij mij laten gaan?
- Kan ik het leven loslaten?
- Wat is dood?
- Is er nog iets na de dood?
Een geestelijk verzorger is opgeleid om je hierin te begeleiden. Dat gebeurt meestal via gesprekken en soms ook door middel van een ritueel. Woorden schieten wel eens tekort als het om zoiets groots gaat als de dood. Een (zelfverzonnen of voorgegeven) ritueel kan dan helpen om de overgang van leven naar dood ietwat te verlichten.
Lees ook: Afscheidsrituelen, daarom zijn ze zo belangrijk?
Met dank aan Cees van Andel, geestelijk verzorger bij de Riethorst Stromenland.
*Poel, F. van de (2010). Zielzorger (1). In: Jordens, K. & I. Neijnens (red.). Oncologie en geestelijke verzorging. Vormen en aspecten van begeleiding. Actuele vragen en uitdagingen. Antwerpen – Apeldoorn: Garant, p. 13-14.
Marieke Schoenmakers is geestelijk verzorger bij Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ). Hiervoor heeft ze vijf jaar in de ouderenzorg gewerkt. In haar blogs deelt ze informatie en ervaringen over wat ze meemaakt. Dat kun je hier lezen.