Rond het beroep van geestelijk verzorger heersen een aantal onduidelijkheden. Dat zorgt er geregeld voor dat mensen aarzelen om het gesprek aan te gaan. Ook weerhoudt het andere zorgverleners ervan om door te verwijzen naar een geestelijk verzorger. Marieke Schoenmakers signaleert 5 veelvoorkomende misverstanden over geestelijke verzorging, die terug te voeren zijn op (negatieve) associaties met geloof en/of kerk en angst voor de dood.
Misverstand 1: Een geestelijk verzorger is verbonden aan een kerk
Marieke: “Vaak krijg ik de vraag van welke kerk ik lid ben en soms zelfs of ik in een klooster woon. Dat dit verband gelegd wordt is niet zo vreemd. Lang geleden werd onze functie uitgeoefend door priesters, dominees, kloosterlingen en kerkelijke werkers. Bovendien doet de term ‘geestelijk’ denken aan ‘geestelijke’. Ik leg dan altijd uit dat de term ‘geestelijk verzorger’ laat zien dat er in de zorg niet alleen aandacht is voor het lichamelijke en het medische, maar ook voor de geest. Ziek worden en zorg nodig hebben doet veel met je. En omgekeerd heeft hoe je je voelt weer invloed op hoe je het ziekteproces beleeft en welke keuzes je maakt in je behandeling.”
Bij geestelijke verzorging aan mensen bij politie, justitie, defensie, en in het aardbevingsgebied in Groningen, spelen andere thema’s, maar in de kern gaat het ook hier om het begeleiden van mensen die ingrijpende gebeurtenissen meemaken en de daaruit voortvloeiende levensvragen.
> Lees ook: Levensvragen, wat kun je daar nou mee?
Misverstand 2: Geloven = naar de kerk gaan
Geestelijk verzorgers hebben wel veel kennis van diverse ( al dan niet gelovige) levensvisies, omdat mensen van hieruit betekenis proberen te geven aan hun bestaan. Het woord ‘gelovig’ wordt hierbij meer dan eens geïnterpreteerd als ‘kerkelijk’. Dit is een te enge opvatting.
Marieke: “Als ik mij voorstel als geestelijk verzorger, krijg ik dikwijls te horen: ‘ik ben niet gelovig hoor’. Als ik hierop doorvraag wordt mij behoorlijk vaak verteld dat men niet naar de kerk gaat, maar wel denkt dat er ‘meer’ is. Ik vertel ze dan dat ‘geloven’ niet gelijk is aan ‘kerkelijk zijn’. Simpel gezegd houdt geloven (voor mij) in dat je vermoedt en/of ervaart dat er ‘meer is tussen hemel en aarde’. En dit kyn je zowel in de kerk als daarbuiten praktiseren en beleven, op allerlei manieren.”
‘In de zorg is niet alleen aandacht voor het lichamelijke en medische, maar ook voor de geest‘
Misverstand 3: Een geestelijk verzorger is er alleen voor gelovige mensen
Sowieso zijn geestelijk verzorgers beschikbaar voor iedereen, en niet alleen voor mensen die geloven, op welke wijze dan ook. Ook dit is een van de hardnekkige misverstanden over geestelijke verzorging. Het domein van de geestelijk verzorger is zingeving. Geloof kan daar onderdeel van zijn, maar dat hoeft niet en is per persoon verschillend. Zingeving gaat over wat jouw leven betekenis geeft, wat voor jou belangrijk is. Over het ervaren van een doel in je leven. Over het voelen van verbinding: met jezelf, met anderen, de natuur, eventueel met God of het ‘Hogere’. Over het wel of niet ervaren van of geloven in een groter en overstijgend geheel.
Geestelijk verzorgers komen in beeld als de zingeving onder druk komt te staan. Als het ontbreekt aan zin en perspectief, als je jezelf als het ware kwijt bent. Marieke: “Mensen vertellen me wat hen ten diepste bezighoudt in hun ellende. En dit kan werkelijk van alles zijn. In het ziekenhuis gaan veel gesprekken over hoe het ziek-zijn spelbreker is, hoe het afbreuk doet aan het beeld dat ze van zichzelf hebben, hoe ze verder kunnen met dat wat hen overkomen is. Wanneer mensen gaan sterven, komen daar vragen bij over de invulling van de tijd die nog rest, over het loslaten van dierbaren en het leven, over wat dood is en of er nog iets na de dood zal zijn.”
> Lees ook: 5x dit is zo fijn aan een gesprek met een geestelijk verzorger
Misverstand 4: Een geestelijk verzorger stuurt je een bepaalde richting uit
Marieke: “Wanneer mensen (onterecht) denken dat je het gesprek aangaat vanuit een bepaalde traditie, dan kan men zich daardoor belemmerd voelen om vrijuit te spreken en te handelen. Zeker over het begin en het einde van het leven zijn er door de traditionele godsdiensten veel uitingen gedaan over wat wel en niet zou mogen. Zo vroeg een huisarts, aan wie ik voorlichting over geestelijke verzorging gaf, of ik een patiënt met een euthanasiewens wel zijn eigen keuze zou laten maken. Waarop ik uitlegde dat ik er juist naar streef dat iemand in zijn ziekteproces de keuzes maakt die bij hem passen. Een geestelijk verzorger gaat naast je staan, loopt een tijdje met je mee op de weg die je te gaan hebt. Aansluiten bij de ander, dat is het allerbelangrijkste. En die ander alle ruimte geven.”
> Lees ook: Geestelijk verzorger of psycholoog? 3 belangrijke verschillen
Misverstand 5: Als de geestelijk verzorger komt, betekent het dat ik doodga
Stervensbegeleiding is een belangrijke taak van een geestelijk verzorger die werkzaam is in de zorg, maar zeker niet de enige. Dat is nog een van de misverstanden over geestelijke verzorging. De associatie met sterven en dood maakt dat sommige mensen angstig worden, zodra ze de vraag krijgen of ze behoefte hebben aan geestelijke verzorging. Alsof ze dan binnenkort zullen overlijden. Geestelijke verzorgers bieden begeleiding bij alle mogelijke heftige voorvallen en de existentiële vragen die daarbij ontstaan. Voorbeelden van onderwerpen die aanbod kunnen komen zijn het verlies van werk, ongewenste kinderloosheid, scheiding, oorlogstrauma’s, de eigen levensloop.
> Lees ook: Waarvoor kun je terecht bij een geestelijk verzorger?
Bron: Leget, C. (2013). Zorg om betekenis. Over de relatie tussen zorgethiek en spirituele zorg, in het bijzonder in de palliatieve zorg. Amsterdam: Uitgeverij SPW.
Marieke Schoenmakers is geestelijk verzorger bij Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ). Hiervoor heeft ze vijf jaar in de ouderenzorg gewerkt. In haar blogs deelt ze informatie en ervaringen over wat ze meemaakt. Dat kun je hier lezen.
Zo kun je verder na een groot verlies
Je dierbare verliezen, je gezondheid verliezen, je leven verliezen. Iedereen maakt wel een keer zo’n groot verlies mee. Het boek Hoe kan ik nu verder? De zin van het leven na een groot verlies helpt je als je leven hierdoor overhoop wordt gehaald. Met bruikbare handvatten en tips over wat je zelf kunt doen om een nieuwe balans te vinden.
De uitgave is hier verkrijgbaar >>>
